از حضانت مفهوم سرپرستی و نگهداری برداشت می‌شود. در مفهوم قانونی یا حقوقی، از حضانت به نگهداری توسط افراد واجد صلاحیت از فرزندان که معمولا بعد از جدایی زوجین صورت می‌گیرد، گفته می‌شود. باید گفت که هیچ کس قانونا این امکان را ندارد که حق حضانت را از فرزندان سلب نماید. بدین صورت که پدر و مادر فرزندان در اولویت نگهداری از طفل خود هستند، مگر آن که یکی از آن‌ها فوت کند و یا این که صلاحیت نگهداری را نداشته باشد.
مطرح شدن موضوع حضانت فرزند می‌تواند در ارتباط با فوت یا طلاق گرفتن زن و شوهر باشد. در هر صورت عامل جدایی والدین زمینه‌ای است برای طرح موضوع حضانت که لازم است بررسی حقوقی آن انجام شود.
به طوری که باید مشخص شود از بعد چنین اتفاقایی، نگهداری و مراقبت از فرزند به چه کسی واگذار می گردد. یکی از مباحث حقوقی که از گذشته تا به امروز در رابطه با آن چالش و بحث های مختلفی وجود داشته است، به حق حضانت مربوط می شود. حضانت در لغت به معنای پرورش و تربیت از کودک است؛ بنابراین زمانی که بحث بر سر موضوع گرفتن حق حضانت می باشد، منظور این است که نگهداری و پرورش کودک به چه کسی واگذار شود.
واگذاری حضانت به مادر
به طور طبیعی، یکی از شرایطی که منجر به واگذاری حضانت فرزند به مادر می شود، فوت پدر است. البته در ماده ۱۱۷۱ قانون مدنی در رابطه با این موضوع صحبت شده و مطابق با آن باید گفت که اگر پدر یا مادر فوت کند، حضانت و نگهداری از فرزند به دیگر فرد زنده سپرده می شود. این در حالی است که جد پدری نیز در قید حیات هستند و می توانند حضانت فرزند را قبول کنند. در این موقعیت اگر مادر زنده باشد، اولویت واگذاری حضانت، مادر است و بعد جد پدری فرزند!
حال شرایطی را تصور کنید که پدر یا مادر هردو در قید حیات هستند و تصمیم به جدایی می گیرند؛ در چنین موقعیتی تکلیف حضانت فرزندان آن خانواده چه می شود؟ پدر یا مادر، کدام یک باید نگهداری از فرزندان را برعهده بگیرند؟ در پاسخ به چنین سوالی، باید گفت در ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی ذکر شده است که اولویت واگذاری حضانت در پروسه طلاق، به مادر است، به خصوص برای کودکان زیر ۷ سال و بعد از آن می توان حضانت را به پدر داد.
البته در قانون مدنی، در رابطه با این موضوع نیز صحبت شده است که اگر یکی از والدین صلاحیت نگهداری و تربیت فرزند را نداشته باشد، طبق قانون این حق از او گرفته می شود. یا حتی شرایط دیگر این است که حضانت به یکی از والدین واگذار شود، اما در ادامه مشخص شود که نگهداری به درستی انجام نمی شود و کسی که مسئول نگهداری از فرزند است اخلاق و تربیت را رعایت نمی کند، در چنین موقعیتی نیز شرایط به گونه ای پیش می رود که دادگاه دوباره بررسی لازم را انجام می دهد و در صورت نیاز حق حضانت را می گیرد و به دیگری می سپارد.
دلایل سلب حضانت از مادر می شوند
حال سوالی که شاید برای بسیاری از افراد پیش آید، این است که در چه صورت دادگاه تشخیص می دهد باید حضانت را از مادر بگیرد و به فرد دیگر بدهد؟ در پاسخ به این سوال می توان به موارد مختلفی اشاره کرد که این موارد عبارتند از:
- اگر مشخص شود که مادر به الکل، مواد مخدر و هرچیز توهم زایی اعتیاد شدید دارد.
- اگر مشخص شود که مادر در فعالیت های اشتهار به فساد و فحشاء دست دارد.
- مبتلا بودن مادر به بیماری های روانی؛ البته تشخیص چنین بیماری هایی برعهده پزشکی قانونی است و باید این موضوع تایید شود.
- اگر مشخص شود که مادر از فرزند خود برای انجام جرم و خلاف استفاده می کند یا کودک خود را مجبور به انجام کارهای ضد اخلاقی می کند.
- اگر مادر برای کارهایی چون تکدی گری، قاچاق و … از فرزند خود استفاده کند، حضانت از او گرفته خواهد شد.
- اگر مشخص شود که مادر به هر دلیلی دست به ضرب و جرح می زند و با این کار به سلامت فرزندش آسیب می رساند.
- اگر مادر تصمیم به ازدواج مجدد بگیرد، دیگر اجازه قبول حضانت فرزند را نخواهد داشت؛ مگر آنکه ثابت شود این انتخاب به نفع فرزند است و آسیب و خطری او را تهدید نمی کند.
- ابتلای مادر به جنون؛ اثبات این مشکل باید توسط مراجع مربوطه صورت گیرد و مدارکی برای نشان دادن آن موجود باشد.
مواردی که در بالا به آن ها اشاره شد، تنها مثال هایی بودند که در صورت مشاهده هر یک از آن ها حق حضانت از مادر گرفته می شود؛ اما باید بدانید شرایط و موارد دیگری نیز وجود دارد که اگر ثابت شوند به جان و امنیت فرزند لطمه ای وارد می کنند، دادگاه حکم سلب حضانت را برای این موارد صادر خواهد کرد.
گرفتن حضانت فرزند برای مادر
موکلین دعاوی حضانت می‌تواند پدر یا مادر باشد. در صورتی که مادر بخواهد حضانت فرزند را بگیرد، باید اقدامات قانونی لازم را در این زمینه انجام دهد. بنابراین آن دسته از خانم‌هایی که در صدد آن هستند که حضانت فرزند خود را بگیرند و تا حدودی نیز قانون این حق را به آن‌ها می‌دهد، همواره توصیه می‌شود که مراجعه به وکیل متخصص و خوب در دستور کار آن‌ها باشد.
وکیل نیز تنها با در نظر گرفتن شرایط قانونی اقدام به گرفتن حضانت فرزند برای مادر می‌کند. همانطور که در قانون اشاره شده است، قانون حضانت برای مادر تا هفت سالگی فرزندان است. در واقع مادر تا اتمام ۷ سالگی فرزندان خود طبق قانون حق دارد که از آن‌ها نگهداری کند.
حال با این شرایط وکیل حضانت فرزند ابتدا با بررسی شرایط موکل و فرزند او در صورتی که قانون اجازه دهد اقدام به طرح دعوا حضانت می‌کند. گفتنی است که اگر سن فرزند بیشتر از ۷ سال باشد، امکان این که بتوان حضانت را به مادر داد، بسیار مشکل است؛ مگر آن که زوجه به کمک وکیل بتوانند اقدامی را در راستای عدم صلاحیت اشخاص دیگر برای حضانت انجام دهند.
با این وجود اگر شرایط قانونی حضانت نباشد که مادر امکان سرپرستی از فرزندان را ندارد، حتی با وجود وکیل نیز شرایط اعطای حق حضانت به مادر دشوار می‌شود. بنابراین محدودیت‌هایی در اختیار وکلا در ارتباط با دعاوی حضانت وجود دارد.
بنابراین فرزندان جدای از جنسیت آن‌ها تا حداکثر هفت سالگی می‌توانند تحت حضانت مادر خود باشند و پس از آن تصمیم گیری با دادگاه خواهد بود که البته در این شرایط حق حضانت با پدر است.
دادگاه در صورت اختلاف زوجین در مورد تعیین تکلیف حضانت فرزندان ورود پیدا خواهد کرد و طبق آنچه که در قانون برای شرایط نگهداری و حضانت فرزندان عنوان شده است، حکم به حضانت طفل خواهد داد.
نفقه فرزند برعهده کیست؟
موضوع دیگری که باید در رابطه با آن صحبت کرد، این است که بعد از واگذاری حق حضانت به مادر، پرداخت نفقه بر عهده چه کسی خواهد بود؟ آیا مادر باید این نفقه را بپردازد یا پرداخت آن همچنان با پدر است؟ در پاسخ به این سوال باید گفت طبق قانون مدنی، پرداخت نفقه اولاد بر عهده پدر است که باید نسبت به انجام آن متعهد باشد. منظور از نفقه، پولی است که پدر باید در ازای خوراک، پوشاک، مسکن و … فرزند خود بپردازد.
حال اگر بنا به دلایلی چون عدم توانایی مالی، پدر از پرداخت این هزینه شانه خالی کند، جد پدری، یعنی پدربزرگ مسئول پرداخت این هزینه خواهد بود. اگر پدر و جد پدری در انجام این وظیفه کوتاهی کنند، مادر می تواند طبق قانون، از پدر به دلیل کوتاهی صورت گرفته شکایت کند.
بهترین وکیل برای حضانت
موضوعات زیادی در بحث حضانت وجود دارد که باعث می‌شود شما به وکیل حضانت باتجربه و متخصص نیاز داشته باشید. وکیل حضانت به شما کمک می‌کند که بهترین دادخواست را تنظیم کنید. از طرفی قوانین دادگاه‌های خانواده مدام دستخوش تغییر می‌شود و وکلایی که در این زمینه تجربه دارند. می‌توانند به راحتی گره کور پرونده شما را باز کنند.
خوب اگر خودتان قصد طی مراحل دریافت حضانت را دارید. باید بدانید که ممکن است با پیچش و خمش های دادگاه خانواده آشنا نباشید. طرح دعاوی در این‌گونه پرونده‌ها متفاوت است. اگر خانم یا آقایی هستید که با طرف مقابل خودسر مسئله حضانت به توافق نمی‌رسید. پرونده‌تان پیچیده شده است و یا این که قصد شما خروج از کشور، ازدواج مجدد و اثبات صلاحیت است. شروط خاصی وجود دارد که معمولاً گذشتن از آن‌ها بدون حضور وکیل حضانت کار سختی است.
بر این اساس وکیل حضانت شخصی می‌باشد که دانش حقوقی و تجربه بالایی در پرونده‌های خانوادگی دارد. تسلط وکیل به پرونده اهمیت زیادی دارد. می‌تواند با توجه به تخصص و علم خود این راه را برای شما به مراتب هموارتر سازد. موضوع این است که آشنایی با روال کار دادگاه‌های خانواده، تجدیدنظر و دیوان عالی کشور اهمیت زیادی دارد. در واقع وکیل می‌تواند با در نظر گرفتن تمامی جوانب، پرونده شما را خیلی زود به نتیجه برساند.
