نحوه تنظیم شکایت کیفری

نحوه تنظیم شکایت کیفری : امیدواریم شما از کسانی باشید که تا آخر عمر دردسرهای دادسرا و دادگاه را تجربه نمی‌کنند، اما به هر حال، همیشه مجرمان در کمین شهروندان هستند و ممکن است هر یک از ما روزی قربانی جرمی شویم. در این صورت، برای احقاق حق‌مان چاره‌ای نداریم جز طرح شکایت. اما برای این کار از کجا شروع کنیم؟ قبل از آن بهتر است با ۲ اصطلاح آشنا شوید و بدانید کدام‌یک از این ۲ نوع شکایت را باید مطرح کنید: حقوقی یا کیفری.

یکی از مشکلاتی که مراجعان دادگستری زیاد با آن مواجه می‌شوند، تفکیک ۲ عنوان «شکایت کیفری» و «شکایت حقوقی» است. برای موفقیت در دادگستری، دانستن تفاوت‌های این ۲ عنوان بسیار مهم است.

شکایت کیفری به چه چیزهایی نیاز دارد

یادتان باشد شکایت کیفری را روی هر کاغذی می‌توان نوشت و به مرجع قضایی برد، اما شکایت حقوقی حتما باید روی ورقه مخصوصی به نام «دادخواست» نوشته شود، وگرنه مورد پذیرش قرار نمی‌گیرد. شما می‌توانید ورقه دادخواست را از دادگستری‌ها بخرید.  این دو عنوان تفاوت دیگری نیز دارند: شکایت کیفری برای رسیدگی ابتدا به مرجعی به نام دادسرا برده و بعد از انجام شدن تحقیقات در کلانتری و دادسرا، به دادگاه فرستاده می‌شود، ولی دادخواست حقوقی باید مستقیما به دادگاه برده شود.

شکایت‌های کیفری را بدون استفاده از وکیل هم می‌توان در دادگستری مطرح کرد، ولی اکثر شکایت‌های حقوقی باید به وسیله وکیل دادگستری مطرح شود؛ مثلا برای مطرح کردن شکایت‌هایی که موضوع آنها مالی و بیشتر از یک میلیون تومان است، حتما باید از وکیل استفاده شود. برای مطرح کردن شکایت کیفری (از هر نوعی که باشد) فقط یک تمبر دو هزار تومانی لازم است که در دادگستری روی آن زده می‌شود.

شروع رسیدگی

با شکایت شاکی، دادسرا موظف به رسیدگی می‌شود و نمی‌تواند از رسیدگی به آن امتناع ورزد. برای طرح شکایت، شاکی باید به دادسرایی مراجعه کند که جرم در حوزه آن رخ داده است. بنابراین اگر جرم در مشهد اتفاق افتاده است، نمی‌توانید در تهران طرح شکایت کنید. گام اول، تنظیم شکواییه و تقدیم آن به دادسراست.

نوشتن شکایت و تقدیم آن به دادسرا تشریفات دادخواست را ندارد و قانون به‌سادگی از کنار آن گذر کرده است. البته شکایتی که به دادسرا ارائه می‌کنید باید حداقل‌هایی داشته باشد که بعدا به بیان آن می‌پردازیم، اما این شرایط و حداقل‌ها بسیار کمتر از بایدها و نبایدهای تنظیم دادخواست است. با وجود اینکه تهیه شکواییه ساده‌تر از دادخواست است، باز هم به شما توصیه می‌کنیم که با یک متخصص در این خصوص مشورت کنید. منظور از «متخصص» کسی است که تخصصی در علم حقوق دارد. بنابراین، برای مشورت، به عریضه‌نویسان دادگاه و دادسرا مراجعه نکنید. بهترین متخصصان در این زمینه، وکلای پایه یک دادگستری هستند.

مراحل رسیدگی به شکایت کیفری

رسیدگی قضایی در دادگستری ۳ مرحله دارد:

* طرح شکایت و شروع تحقیقات
* رسیدگی ابتدایی دادگاه اولیه
* رسیدگی تجدید نظری برای تنظیم شکواییه و اقامه دعوی کیفری

چند نکته

داشتن اهلیت 

در جرایمی که تعقیب آنها منوط به شکایت شخص زیان‌دیده از جرم است، شخص باید اهلیت داشته باشد. اهلیت در قانون جمهوری اسلامی ایران داشتن سن لازم است که برای دختران ۹ سالگی و برای پسران سن ۱۵ سالگی تمام است، اما معمولا رویه عملی دادگاه ۱۸ سالگی است. در صورتی که فرد هنوز به سن لازم نرسیده باشد، باید ولی یا قیم او برای شکایت اقدام کند.

شکایت شاکی

 جرایمی هست که فقط با شکایت شاکی قابل پیگیری‌اند. این جرایم جنبه‌های عمومی ندارند، مانند جرایم افترا، توهین و فحاشی. در این موارد، بلافاصله پس از تقدیم شکواییه به دادسرا، تعقیب و تحقیقات شروع می‌شود.

شکایت از وکیل

شکایت از وکیل حقی است که بر اساس قانون پس از به وجود آمدن شرایطی خاص برای موکل در نظر گرفته شده است. قانون کشور تعهدات وکیل در برابر موکل را بیان کرده است. تمام این تعهدات به صورت شفاف، کامل، دقیق و واضح تعیین شده اند. بر همین اساس چنانچه در رابطه با این تعهدات کوتاهی صورت گیرد، موکل می تواند از وکیل خود شکایت کند.

تخلف های وکیل امکان دارد در موارد متعددی به وجود بیاید. برخی از این تخلف ها حتی می تواند برای موکل دردسرهای کوچک و بزرگ حقوقی و غیر حقوقی ایجاد کند. موکل با ایجاد چنین شرایطی می تواند حق قانونی خود را برای شکایت از وکیل مورد استفاده قرار دهد. برخی از مواردی که جزء تخلفات وکیل به شمار می آیند عبارت هستند از کوتاهی کردن در موارد زیر:

• روش های ارائه دادن دادخواست به دادگاه
• رعایت کردن زمان بندی مرحله های مختلف دادرسی
• دریافت مقدار حق الوکاله تعیین شده: شکایت از وکیل بابت حق الوکاله نیز در همین مورد اتفاق می افتد.
• شرکت داشتن و حضور مؤثر و به موقع در همه جلسه های دادگاه
• برخوردار بودن از اخلاق، رفتار و برخورد مناسب
• حفظ تمام اسرار موکل یا موارد مربوط به پرونده او
• تحویل نسخه ای از وکالت نامه ثبت شده به موکل
• عدم انجام تبانی با طرف دعوای موکل در این پرونده
• ارائه رسید برای گرفتن هر گونه وجه، اموال و اسناد از موکل

فرم شکایت از وکیل:

نمونه فرم شکایت از وکیل را در متن زیر می خوانیم.

شاکی : ……………………………………

وکیل شاکی: آقای علی رفیعی وکیل پایه یک دادگستری بشماره پروانه ……………

مشتکی عنه : آقای ………….- وکیل پایه یک دادگستری به شماره پروانه : …………….

نشانی : …………………………………………………….

دادستان محترم دادسرای کانون وکلای دادگستری

باسلام

احتراماً به وکلت از ………………… در خصوص شکایت نامبرده از آقای …………………. وکیل دادگستری  به شماره پروانه…………..   به لحاظ تخلفات متعدد بشرح ذیل به استحضار می رساند:

مراحل شکایت از وکیل چگونه است ؟

الف- گردشکار:

نموه شکایت از وکیل : متعاقب طرح دعوی صورت پذیرفته از طرف آقای ………… بطرفیت موکل دایربر مطالبه ……. بابت یک فقره چک  و طرح آن در شعبه ……………. مجتمع قضایی ………………. تهران، آقای ………………… پس از اخذ حق الوکاله، مبادرت به وکالت از پرونده از ایشان می نمایند در اثنای رسیدگی بیکباره و یکجانبه مبادرت به استعفا از نامبرده می نمایند و در کمال شگفتی با طرح دعوی ورود ثالث مبادرت به طرح دعوی علیه موکل سابق خویش می نمایند و از ان بالاتر آنکه پس از آنکه نامبرده مشرف به اطلاعات موکل سابق خویش گردیده اند، بموجب دادخواست تقدیمی ورود ثالث در بند انتهایی ، صراحتا اقرار و اذعان دایر بر وجود دین مسلم و قطعی موکل سابق خویش با دارنده چک می نمایند و صراحتاً تقاضای تهاتر وجود دین موکل سابق خویش با طرف مقابل می نماید و کسر از مطالبات شخص ورود ثالث می نماید که در نهایت دادگاه بدوی و تجدیدنظر ضمن محکومیت …………….. به لحاظ فقدان وکیل و این مهم که ایشان شخص عادی و فاقد هرگونه اطلاعات حقوقی می باشند، در خصوص طرح دعوی ورود ثالث به لحاظ آنکه اساساً شرایط و ارکان دعوی ورود ثالث مرعی نگردیده است، در دو مرتبه بدوی و تجدیدنظر مبادرت به رد دعوی ورود ثالث می نماید.

 ب- تخلفات صورت پذیرفته:

۱-پذیرش وکالت طرف مقابل ثالث پس از استعفای موکل:

چنانچه مستحضرید هر وکیلی موظف به حفظ اسرار شغلی است  و چه بسا یکی از بدترین خیانت های وکیل در حق موکل خویش، که از وکالت موکل استعفا نماید و وکالت طرف دیگر را بپذیرد . تا انجاکه ماده ۳۷ قانون وکالت مقرر می دارد که قضات دادگاه بایستی از پذیرش وکالت چنین وکلایی به لحاظ خیانت به موکل سابق و فقدان رعایت مصلحت نامبرده امتناع بعمل اورد . ماده مذکور مقرر می دارد « وکلاء نباید بعد از استعفا از وکالت یا معزول شدن از طرف موکل یا انقضاء وکالت بجهتی از جهات وکالت طرف مقابل یا اشخاص ثالث‌ را در آن موضوع بر علیه موکل سابق خود یا قائم‌مقام قانونی او قبول نمایند و محاکم وکالت او را نباید در این موارد بپذیرند.»

در این خصوص ماده ۸۲ آیین نامه لایحه قانونی استقلال کانون وکلای دادگستری مقرر می دارد:

« متخلف از مقررات ذیل به مجازات انتظامی درجه ۶ محکوم خواهد بود:

۲ـ در صورتی که بعد از استعفا یا عزل از طرف موکل یا انقضاء وکالت به جهت دیگر وکالت طرف موکل یا اشخاص ثالث را در آن موضوع علیه موکل سابق خود یا قائم‌مقام قانونی او قبول نماید.»

فلذا با عنایت به مسلم بودن تخلف وکیل و اعمال و رفتار برخلاف سوگند ، تقاضای محکومیت نامبرده مورد استدعاست.

۳-خیانت وکیل به موکل

وکیل بعنوان امین موکل خویش وفق سوگند اظهاری، نبایستی در اظهارات و دفاعیات خویش بنحوی اقدام نماید که موجبات خیانت به ایشان را بعمل اورد و بزرگترین خیانت همانا اقرار و اذعان نامبرده در وجود دین موکل به طرف مقابل است. آقای …………… بعنوان وکیل موکل و پس از استعفا و پذیرش وکالت شخص ثالث در پرونده، مشاهده می گردد پس از اگاهی از موضوع پرونده در بند انتهایی دادخواست ورود ثالث ، صراحتاً بر وجود دین موکل سابق خویش با طرف مقابل اقرار و اذعان می نمایند تا آنجا که نامبرده تقاضای تهاتر دین ایشان گردیده اند.

ماده ۴۱ قانون وکالت مقرر می دارد« در صورتیکه خیانت وکیل نسبت بموکل ثابت شود از قبیل آنکه وکیل با طرف موکل ساخته و بالنتیجه حق موکل را تضییع نماید بمحرومیت ابدی از شغل وکالت محروم خواهد شد و موکل میتواند خسارات وارده بر خود را از او مطالبه نماید.»

ماده ۸۲ آیین نامه لایحه قانونی استقلال کانون وکلا در این خصوص مقرر می دارد:

« متخلف از مقررات ذیل به مجازات انتظامی درجه ۶ محکوم خواهد بود:

۴ـ در صورتی که ثابت شود وکیل با طرف موکل خود ساخته که حق موکل را تضییع نماید یا خیانت دیگری نسبت به موکل کرده باشد.»

۵- شرکت در مدعی به:

وفق قرارداد انعقادی وکیل با موکل مشاهده می گردد نامبرده از محل محکوم به (مدعی به) خود را سهیم دانسته اند.

۶- عدم اعلام میزان حق الوکاله و عدم ارایه قرارداد مالی به محکمه( نقصان در ابطال  تمیبر مالیاتی به لحاظ فرار مالیاتی و تضییع حقوق موکل)

با عنایت بر آنکه بر اساس تکلیف قانونی، وکیل باید در صورت توافق  بر خلاف تعرفه، میزان حق الوکاله توافق شده را در فرم وکالتنامه قید و نسبت به ابطال تمبر مالیاتی اقدام کند ،مشاهده می گردد آقای ………………. بر خلاف واقع و با کتمان موضوع ، وفق وکالتنامه ارایه شده در محکمه، از ارایه قرارداد مالی و درنتیجه ابطال تمبر مالیاتی عالمانه و عامدانه امتناع صورت داده اند.میزان حق الوکاله واقع را اعلام ننموده و قرارداد  مالی را ارایه ننموده اند.

در این خصوص با عنایت به ماده ۱۰۳ قانون مالیات مستقیم و ماده ۱۹ لایحه استقلال کانون وکلا  که مقرر می دارد: «میزان حق‌الوکاله در صورتی که قبلاً بین طرفین توافق نشده باشد طبق تعرفه‌ای است که با پیشنهاد کانون و تصویب وزیر دادگستری تعیین‌خواهد شد و در قبال اشخاص ثالث این تعرفه معتبر خواهد بود مگر در صورتی که قرارداد حق‌الوکاله کمتر از میزان تعرفه وکالتی باشد.» و با عنایت به نظریه کمیسیون امور حقوقی کانون وکلا که تخلف از آنرا نوعی تخلف از قسم محسوب دانسته تقاضای محکومیت مشتکی عنه مورد تقاضاست.

تذکر : شکواییه ارایه شده در خصوص وکلای دادگستری صرفاً می باشد و شامل وکلای محضری که اشخاص از طریق دفاتر اسناد رسمی به آنها وکالت اعطاء می نمایند، نمی گردد و شکایت از اینگونه اشخاص تابع اصول عام دادرسی(از طریق مراجعه به مراجع قضایی) می باشد.

اعلام و اخبار ضابطان دادگستری

در جرایم عمومی و غیر قابل گذشت، با اعلام و گزارش، ضابطان دادگستری تعقیب جرایم را دنبال می‌کنند. ضابطان قوه قضاییه اکنون همان ماموران نیروی انتظامی هستند. با این حال، در بعضی موارد، نیروی مقاومت بسیج و سپاه پاسداران جمهوری اسلامی نیز به عنوان ضابطان دادگستری محسوب می‌شوند.

مواردی که باید در شکواییه درج شود

شکواییه را می‌توان در کاغذ معمولی صادر کرد و نیاز به کاغذ خاصی ندارد. در تنظیم شکواییه باید موارد زیر را نوشت: ۱- نام، نام خانوادگی، نام پدر و نشانی دقیق شاکی ۲- موضوع شکایت با ذکر تاریخ و محل وقوع جرم (تاریخ اعلام شکواییه به دادسرا باید قید شود) ۳- ذکر ضرر و زیان مالی که به مدعی وارد شده و قابل مطالبه است. ۴- مشخصات و نشانی مشتکی عنه (متهم) یا مظنون ۵- ادله و اسامی و مشخصات و نشانی شهود و مطلعان. پس از درج موارد فوق و تکمیل شکواییه، شاکی باید آن را امضا و به دادسرا یا دادگاه مربوط ارائه کند. دادسرا یا دادگاه پس از انجام دادن بررسی‌های لازم، دستورات مقتضی را برای پیگیری به ضابطان قضایی اعلام می‌کند.

ذی‌نفع شکایت

یادتان باشد بعضی از جرایم هستند که باید شاکی خصوصی داشته باشند تا رسیدگی به آنها در دادسرا شروع شود. در این پرونده‌ها، فقط شخصی می‌تواند طرح شکایت کند که ذی‌نفع باشد. اگر گذرتان به کلانتری یا دادسرا افتاده باشد، حتما شاهد جر و بحث افرادی با مقام‌های دادسرا بوده‌اید که برای پیگیری پرونده خویشاوندان و آشنایان مراجعه کرده‌اند و با پاسخ منفی مقام‌های قضایی و کارمندان روبه‌رو شده‌اند. معمولا این افراد خیلی زود از کوره در می‌روند و حس می‌کنند که در مسیر شکایت آنان سنگ‌اندازی شده است. این در حالی است که معمولا هیچ سوء نیتی در این باره وجود ندارد.

مقام‌های قضایی و کارکنان دادگاه‌ها برای رعایت قانون و البته حفظ حقوق شاکی و متهم نمی‌توانند اطلاعات پرونده‌ها را در اختیار هر کسی قرار دهند. به هر حال، هنگام طرح شکایت، از شاکی درباره مشخصات و نشانی‌اش سوال و هویت و سمت شاکی در طرح شکایت احراز می‌شود. چه ‌بسا شخصی اعلام شکایت کند، ولی در طرح آن ذی‌نفع نباشد. برای مثال، در جرایم قابل گذشت مانند ترک انفاق یا فحاشی، اگر اعلام‌کننده شکایت ذی‌نفع در طرح دعوا نباشد، دادسرا به شکایت او ترتیب اثر نخواهد داد؛ مانند اینکه کسی به دلیل ترک انفاق دوستش از سوی همسر او طرح شکایت کند! در این حالت، چون وی فاقد سمت در طرح شکایت است و ذی‌نفع نیست، به شکایت او ترتیب اثر داده نمی‌شود.

رسیدگی به اتهام متهم

بعد از اینکه شکایت را مطرح کردید، مرحله تحقیقات مقدماتی شروع می‌شود و دادسرا به کمک ضابطان دادگستری به تحقیق در مورد جرم و تعقیب متهم می‌پردازد. اگر دلایل شما کافی باشد، متهم به طریق قانونی احضار یا دستگیر می‌شود و در اولین فرصت و قبل از اتمام ۲۴ ساعت از زمان دستگیری، صریحا و به روشنی، دلایل توجه اتهام به او تفهیم شود. توجه داشته باشید که سرنوشت شکایت شما در این مرحله هنوز معلوم نیست.