خیانت را می توان به معنای شکستن پیمان و نقض تعهدات صورت گرفته دانست. خیانت در امانت یعنی مالی که مالک به طریق قانونی به کسی سپرده است، استعمال یا تصاحب یا تلف یا گم شود و این کار با قصد ضرر به مالک صورت بگیرد. به بیان دیگر خیانت در امانت عبارت است از رفتار عمدی و خلاف قراردادی که امین نسبت به مال مورد امانت، به ضرر مالک مال انجام می‌دهد. خیانت در امانت را می توان یکی از مهمترین جرایم کیفری به شمار آورد که تعداد زیادی از پرونده های موجود در مراجع قضایی به آن اختصاص داده شده است.
اقداماتی که خیانت در امانت محسوب می شود
اگر شخصی مال خود را به صورت امانت به دیگری بسپارد و آن شخص به قصد ضرر زدن به مالک مال، مرتکب یکی از رفتارهای زیر شود، جرم خیانت در امانت تحقق می‌یابد:
تصاحب
منظور از تصاحب، برخورد مالکانه با مالی که بصورت امانت در اختیار امین می‌باشد است. یعنی اینکه که فرد امین با مالی که دیگری به شکلی رفتار کند که انگار این مال از آن او است و مال دیگری را برای خود دانسته و با آن طوری برخوردی کند که معمولاً مالک حق چنین برخوردی را با مال دارد. مثل در شرایطی ممکن است فرد مال به امانت گرفته را بفروشد و یا اینکه آن را به دیگری هدیه بدهد یا در رهن گذارد در صورتی که فرد آن را مطالبه کرد، فرد توانایی پس دادن آن را نداشته و از این کار امتناع کند. و آن را به صاحب اصلی مال برنگرداند.
از سوی دیگر لازم است به این نکته دقت داشته باشید که خیانت در امانت به هیچ عنوان به بازه زمانی نیاز ندارد و در همان ابتدا که فرد اقدام به تصاحب نماید، جرم خیانت در امانت صورت گرفته است و فرد می تواند با مراجعه به دادگاه از فرد خائن شکایت کند.
تلف نمودن
در اتلاف، فردی از روی سوء استفاده از امانت و به صورت کاملا عمدی مال امانتی را از بین می برد و آن را نابود می کند. این موضوع نیز یکی از مصادیق خیانت در امانت است قانون در خصوص آن اشاراتی داشته است. علاوه بر این، لازم نیست حتما فرد تمام مال به امانت گذاشته شده را تلف نماید. اگر تلف شدن و نابودی در قسمتی از مال نیز صورت گرفته باشد، خیانت در امانت محسوب می شود.
از بین بردن مال مورد امانت با هر وسیله‌ای ممکن است. برای مثال مهم نیست که خود شخص اقدام به شکستن شیشه ماشین کرده باشد و یا اینکه ماشین را از عمد در موقعیتی قرار داده باشد که شیشه ماشین بشکند. به هر حال در هر دو حالت خیانت رخ داده است.
اتلاف ممکن است به طور مستقیم توسط شخص امین صورت بگیرد مثل اینکه امین شخصاً فرش مورد امانت را بسوزاند و یا ممکن است به طور غیر مستقیم باعث از بین رفتن مال مورد امانت شود. مثلاً با وجود سیل شدید، فرش مورد امانت را در مسیر سیل قرار دهد تا از بین برود.
اتلاف می‌تواند به صورت کلی یا جزئی صورت بگیرد، برای مثال تصور کنید که فردی خودروی شخصی خود را به دیگری به امانت داده است. در این صورت فرد به قسمتی از ماشین آسیب وارد می کند. در این شرایط لازم نیست کل ماشین از بین رفته باشد همین که قسمتی از ماشین نابود شده است از مصادیق خیانت در امانت در حق مال به امانت گذاشته شده به شمار می رود.
تلف ممکن است با ترک فعل نیز انجام شود. از سوی دیگر لازم است فرد خودش شخصا در تلف کردن مال دخیل نباشد. بلکه اگر رفتارهای او در حق مال به گونه ای باشد که منجر به تلف شدن مال شود برای خیانت کفایت می کند.
استعمال
استفاده از مال به امانت گذاشته شده به جز آنچه برای فرد شرح داده شده است درست نیست و نوعی از خیانت به شمار می رود. تصور کنید که فردی ماشین شخصی خود را به دیگری امانت داده است تا از مشهد به تهران برود ولی او به جای آن مسافت طولانی تری را طی می کند.
در خصوص استعمال که یکی از موارد خیانت در امانت به شمار می رود، لازم است فرد از اقدام خود سوء قصد داشته و این کار را با نیت سوء انجام داده باشد. در واقع لازم است فرد برخلاف شرط صورت گرفته بین دو نفر عمل نماید. از سوی دیگر لازم است به این نکته دقت کنید که لازم نیست حتما در اثر استعمال، مال از بین برود. به هر حال استعمال مال به منزله خیانت در امانت است.
مفقود کردن
گاهی فرد بدون اینکه آسیبی به مال امانت بزند، آن را گم کند یا مانع از دسترسی فرد به مال خود می شود با اینکه مال مورد نظر موجود است اما دسترسی به آن برای مالک غیر ممکن است. در این صورت لازم است سوء نیت فرد برای جلوگیری از دسترسی فرد به مال به اثبات برسد؛ یعنی باید این مسئله اثبات شود که فرد سوء نیتی از این کار داشته است و این عمل را به صورت کاملا عمدی انجام داده است.
